Dijital Çağda Muhasebe Mesleğinin Yeniden Tasarımı: Mali Mühendislik-Accounting Engineering

Değerli meslektaşlarım, hızla değişim gösteren teknolojik, ekonomik ve düşünce alanındaki koşul ve ihtiyaçlar, meslekleri değişen dünya düzenine uygun değişim yapmaya zorlamakta ve meslek örgütlerini yeni yaklaşım modelleri aramaya yöneltmektedir. Bilginin üretiminde en önemli unsurların başında da kuşkusuz muhasebe mesleği gelmektedir. Teknolojik gelişmeler ve değişen koşullar neticesinde muhasebe mesleği ve sistemleri de değişmektedir. Bugünlerde kâğıt ve kalem ile manuel muhasebe yapanı bulmak gerçekten zordur. Muhasebeciler, bilgi teknolojisinin muhasebe sektöründe yaptığı ilerlemeler nedeniyle yeni beceriler kazanmaya yönelmektedirler. Kâtiplikle başlayan muhasebe mesleği son on yılda teknolojik gelişimler neticesinde e-beyanname, e-defter, e-fatura, yeni nesil yazarkasa ve hazır beyan sistemi gibi kavramlar ile tanışmıştır. 21. yüzyılda muhasebe mesleğinin bugünkünden daha etkin bir konumda olması için, muhasebe mesleğinin dijitalleşme ve e-dönüşüm sürecinde yaşayacağı teknolojik değişim ve gelişmelere cevap verecek yeni bir modellemeye ihtiyacı vardır.  Bu modelleme teknolojik gelişmeler ve değişimler ışığında muhasebe mesleğini; düşünce, eğitim, kültür ve teknoloji gibi alanlarda A’dan Z’ye yeniden inşa ederek geleceğe hazırlamalıdır. Bu noktada önerimiz “Mali Mühendislik”tir.

I.                   Dijitalleşme ve E-Dönüşüm Işığında Muhasebe Mesleğinin Geleceği   

Günümüzde yaşanan teknolojik gelişmeler hayatın her alanında ve her noktasında kendisini tamamıyla hissettirmektedir. Yaşanan her teknolojik gelişme bireyleri ve toplumları etkilediği gibi meslekleri de etkilemekte ve değişimlere ayak uydurmaya sürüklemektedir. Muhasebe mesleği için teknoloji madalyonun bir tarafı riski temsil ederken, diğer tarafı ise fırsatları temsil etmektedir.

Dijitalleşme, yapay zekâ, 4. Sanayi Devrimi ve Maliye Bakanlığının e-uygulamaları muhasebe mesleğini bugün görülen durumdan çok farklı bir duruma getireceği tartışmasızdır.  Amerika ve Avrupa ülkelerinde uzun zamandır muhasebe mesleğinin dijital çağda yaşayacağı değişimlere dikkat çekilmektedir. Amerikalı yazar ve Oxford üniversitesi öğretim görevlisi Daniel Susskind’in “Hepimiz Muhasebe Mesleğinin Sonunu Biliyoruz” başlıklı makalesinde muhasebe mesleğinin gelecekte yaşayacağı değişime dikkat çekmeye çalışmıştır. Susskind’in teknolojik gelişmeler neticesinde mesleklerin değişmesi ve evrilmesi gerektiğini belirtmektedir. Muhammad Azizul Islam “Muhasebe Mesleğinin Geleceği” konulu makalesinde muhasebe mesleğinin önümüzdeki 30 yıl içinde önemli değişikliklerle karşı karşıya kalacağını, meslek örgütü üyelerinin ve akademisyenlerin bu değişikliğe cevap vermeleri gerektiğini belirtmektedir.   Gelişmekte olan akıllı ve dijital teknolojinin muhasebe mesleğinin geleceğini etkileyeceği, bu konuda meslek örgütlerinin ve akademisyenlerin çalışmaları olduğunu, ancak yeterli olmadığını belirtmektedir. Diğer taraftan uluslararası muhasebe firmaları yüksek teknoloji denetim araçlarını geliştirmeye yönelik ciddi harcamalar yapmaktadırlar. KPMG ile IBM Watson'ın yapay zeka ünitesi projesi buna örnek olarak verilebilir. Ayrıca teknolojik gelişmeler neticesinde muhasebe mesleğinin gelecekteki fırsatları ve risklerini değerlendirmek için bulut sistemleri, dijitalleşme, teknolojik değişim gibi alanlarda çalışmalar yapmaktadırlar.  

Ülkemize baktığımızda ise Maliye Bakanlığının  önemli projelerinden bir tanesi beyannamesiz vergi sistemi olup elektronik devlet uygulamaları buna imkân vermektedir.    Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından düzenlenen seminerlerde, Başkanlığın bilgi teknolojileri alanında yaşayacağı değişim ve dönüşüm ile gelecek on yılın sonunda ihtiyacı olan birçok bilgi ve beyanların e-defter, e-fatura ve yeni nesil yazar kasa gibi sistemler tarafından otomatik ve anlık olarak Başkanlığın sistemine kayıt edileceği belirtilmektedir.  Mali müşavirler beyan ve bildirim yapmak yerine sadece bilgi ve otomasyon sistemlerinin ürettiği bilgilerin doğruluğundan sorumlu olacaklardır.

Bu modern dünyada, teknolojik gelişmeler, sosyal değişim ve yenilikçi düşünme kaçınılmazdır. Şüphesiz muhasebe mesleğinin geleceği dijital olacaktır. Geleneksel yöntemler (kâğıt, çek karnesi, kâğıt makbuzlar vb.) sonunda gidecek, hepsi bir barkod sistemi üzerinden ve internet tabanlı muhasebe yoluyla yapılacaktır. Muhasebe mesleğinin teknolojik değişimlere yenik düşmemesi için, gelecekte teknolojik alanda yaşayacağı değişimleri tespit ederek muhasebe mesleği bu çerçevede yeniden yapılandırılmalı ve vizyoner fikirler üretilmelidir. E-dönüşüme yanıt verecek şekilde muhasebe mesleğinin yapılanmasında mali mühendislik bir çözüm olabilir.

II.                Muhasebe Mesleğinin Yeniden Tasarımı Olarak Mali Mühendislik 

Muhasebe ve mühendislik temelinde, bilgileri toplamak, analiz etmek, çözümler geliştirmek ve sonuç olarak bu çözümleri ve çıktıları karar vericiler için rapor haline getirmek bulunmaktadır. Her iki bilim dalı da girdi-süreç-çıktı olguları yani sistem yaklaşımıyla hareket etmektedir. Günümüzde teknolojilerindeki gelişmelere paralel olarak muhasebe ve mühendislik daha yakın bir ilişki içerisine girmiştir. Mühendislik bilimi muhasebe mesleğinin geleneksel ve değişken yapısını kavrayarak muhasebe mesleğini teknolojik gelişmelere entegre edebilmeyi başaracak bir bilim dalıdır. Mali mühendislik muhasebe mesleğini mühendislik temeli ve geleceğin analitik düşünme yeteneği üzerine yeniden tasarlamayı amaçlamaktadır. Mühendislik bilimi muhasebecilere analitik ve sayısal düşünme, etkin iletişim problem çözme, yaratıcılık ve olaylara büyük resminden bakma yeteneği kazandıracaktır.  Mühendisliğin muhasebe mesleğine en önemli etkilerinden biri de kuşkusuz bilimsel yönetim yaklaşımıdır. Bilimsel yönetimin iş akışlarını analiz eden ve sentezleyen bir teoridir. Bilimsel yönetim sorun ve problemlerde bilimsel tekniklerin uygulanmasıdır. Muhasebe işlemlerinde geleneksel yöntemler yerine bilimsel yöntemlerin kullanılması, verimliliği ve hızı artıracaktır. Mali mühendislik muhasebe mesleğine her türlü bilgi sisteminde çeşitli yöntemlerle analizi ve bir bütün olarak tasarımına odaklanan ve böylece muhasebeyi geliştiren muhasebeciler yetiştirecektir.   

Mali mühendisliğin muhasebe mesleğine sağlayacağı faydaları aşağıda belirtildiği şekilde beş başlıkta belirleyebiliriz:

1.    Muhasebe Mesleğine İtibar ve Saygınlık Kazandırarak, Muhasebecilerin Sosyal Statüsünü Artırması,

2.    İstihdamı Artırması ve Haksız Rekabeti Önlemesi,

3.    Muhasebe Mesleğini Angaryalardan ve Vergi Odaklı Meslek Olmaktan Kurtarması,

4.    Muhasebe Mesleğinin Dijitalleşme ve e-Dönüşüm Işığında Geleceğe Hazırlaması,

5.    Küreselleşme, Teknolojik ve Ekonomik Gelişmeler Çerçevesinde Muhasebe Eğitiminin Yeniden Tasarlanması,

III.             SONUÇ   

Sonuç olarak, mühendislik bir düşünce sistematiği ve matematiksel bir düşünme becerisidir. Mühendisler artık tasarım ve inşa etmenin ötesinde; günümüzde yoksulluk, eşitsizlik, felaketten kurtarma veya iklim değişikliği gibi karmaşık sosyal konulara eğilmektedirler. Örneğin; sosyal mühendislik, çevre mühendisliği, değişim mühendisliği ve risk mühendisliği gibi. İşte mali mühendislikte bu vizyon ışığında doğmuştur. Günümüzde muhasebe mesleğini icrasında zayıf yanlar güçlü yanlardan fazladır. Hızla gelişen teknolojik ve dijital gelişmeler zayıflık olarak ifade edebilen sorunların çözümünde muhasebe mesleğinde değişim ihtiyacını ortaya çıkarmaktadır. 21. yüzyılda mali mühendis olarak yetişen ya da kendini mühendislik konularında geliştiren meslek mensupları tercih edilecektir. Böylece meslek mensuplarının hem statü hem kazançları olumlu yönde etkilenecektir. Mesleklerinin icrasıdaki yetkinlikleri artacaktır. Mali mühendisler kendi alanında uzmanlaşmış, pratik ve teorik bilgilerini, felsefe, matematik ve bilim ile birleştireceklerdir. Mali mühendislik mali müşavirlerin küresel gelişmelere bağlı olarak yeniden tasarlanan mesleki kariyer alanı sağlayacaktır.

Makalenin sözü: "İnsan yaşamının Dünya’daki yükselişiyle karşılaştırılabilecek bir değişimin eşiğindeyiz." Vernor Vinge

Makaleye ve Mali Mühendislik kavramına katkılarından ve desteklerinden dolayı Değerli Hocam Doç. Dr. Murat AZALTUN’a teşekkür ederim.

KAYNAKÇA

https://www.smacc.io/de/preise/?lang=en%3futm_source=webtekno yapay zeka muhasebe sistemi

Yıldız Ayanoğlu, Figen Zaif (2007)   “Muhasebe Eğitiminde Kalitenin Arttırılmasında Ders programlarının Önemi Türkiyede Bir İnceleme” Gazi üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 9/1 (2007) S.115-136

Fırat, Hüseyin (2004), “Globalleşmenin Ülkemiz Muhasebe Mesleğine Yarattığı Fırsatlar”, Türkiye Muhasebe Denetim Sempozyumu, No: 49, s.204

Zafer Sayar ve Muharrem Karataş (2017) “Muhasebe ve Denetim Alanında Yaşanan Son Gelişmeler İle Muhasebe Mesleğinde Yeni Trendeler” İSMMMO Mali Çözüm Dergisi Ocak-Şubat 2017 S.13-27

Tohumoğlu, Gülay  (2015). “Yeni yüzyılın başlarında nasıl bir mühendislik eğitimi verilmeli”. (Erişim Tarihi: 04/02/2015).

DEMİR Berna 2012, “ Muhasebeye Yön Veren Gelişmeler ve Meslek Yüksekokullarında Verilen Muhasebe Eğitimine Yansımaları” Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi; Kasım 2012 Cilt 1, Sayı 4, s.109-120

Muhsin Tunay GENÇOĞLU ve  Eda GENÇOĞLU (2005a). Mühendislik eğitiminde yeni yaklaşımlar. Kaynak Elektrik, 195, 89-93.

David Powell, Küresel Marka Yöneticisi, IBM Bilişsel Süreç Hizmetler ve Başkanı  Teknoloji: Muhasebecilik Mesleğinin Geleceği 

https://www.ifac.org/global-knowledge-gateway/practice-management/discussion/technology-future-accountancy-profession

https://www.ifac.org/global-knowledge-gateway/business-reporting/discussion/future-accounting-profession-three-major  -  Bernard Marr, Yapay Zeka ve Muhasebenin geleceği