USUL İNCELEMELERİNİN KAPSAMI GENİŞLETİLDİ Mİ?

I.GİRİŞ

Kuşkusuz 10 Temmuz 2011 tarihinde kurulan Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı Türk Mali Denetim Sistemi için bir devrim niteliğindedir. Vergi Denetim Kurulu Başkanlığının kurulması ile vergi incelemesi yapan dört farklı birim olan Maliye Teftiş Kurulu, Hesap Uzmanları Kurulu, Gelirler Kontrolörleri ve Vergi Denetmenleri tek çatı olarak Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı bünyesinde toplanmıştır. Maliye Müfettişi, Hesap Uzmanı, Gelirler Kontrolörü, Vergi Denetmeni kadroları ve bağlı oldukları kurul ve başkanlıklar kaldırılarak bütün bu görevleri yürütenler Vergi Müfettişi unvanını almıştır.  

Kurulduğu günden beri ciddi bir örgütlenme ve yapılanma içerisinde olan Vergi Denetim Kurulu her yıl yüzlerce vergi müfettişini kurul bünyesine katmaktadır. 31.12.2014 tarihi itibariyle Vergi Denetim Kurulu bünyesinde 9.212 vergi müfettişi görev almaktadır. Unvanlarına göre incelediğimizde 9.212 vergi müfettişinin 295’i vergi başmüfettişi, 3.121’ü vergi müfettişi 5.796 ise vergi müfettişi yardımcısıdır.

Yazımızın konusunu Vergi Denetim Kurulunda görevli inceleme elemanlarının %63’ünü oluşturan vergi müfettiş yardımcılarının eğitilmesi amacıyla sınırlı vergi incelemesi kapsamında yaptırılan usul incelemelerinin son dönemde genişletilen kapsamı oluşturmaktadır.

II. VERGİ İNCELEMESİ

Vergi incelemesi, beyanların ve ödenmesi gereken vergilerin doğruluğunu sağlamak amacıyla yükümlülerin kayıt ve belgeleri ile mevcutları üzerinden yapılan derinlemesine bir araştırmadır.

Vergi incelemelerinde uyulacak usul ve esasları düzenlemek için 31.10.2011 tarih ve 28101 sayılı Resmi Gazete ile Vergi İncelemelerinde Uyulacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik yayımlanmıştır. Yine aynı tarih ve sayılı Resmi Gazete ile Vergi Denetim Kurulu Yönetmeliği,Rapor Değerlendirme Komisyonlarının Oluşturulması ile Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliği ve Tarhiyat Öncesi Uzlaşma Yönetmelikleri yayımlanmıştır.

Yazımızın konusu Maliye Bakanlığının son dönemlerde vergi müfettiş yardımcılarının eğitilmesi amacıyla sınırlı vergi incelemesi kapsamında yaptırılan usul incelemeleri olduğundan, vergi incelemeleri konusunda özet bilgi verilerek, esas konu olan usul incelemelerinin kapsamı değerlendirilecektir.

d)      Vergi İncelemesinin Amacı

213 Sayılı Vergi Usul Kanununa 134. maddesi uyarınca  “Vergi incelemesinden maksat, ödenmesi gereken vergilerin doğruluğunu araştırmak, tespit etmek ve sağlamaktır.”

e)      Vergi İncelemesine Yetkili Olanlar

V.U.K.’ un 135. maddesi uyarınca Vergi incelemesi; Vergi Müfettişleri, Vergi Müfettiş Yardımcıları, ilin en büyük mal memuru veya vergi dairesi müdürleri tarafından yapılır. Gelir İdaresi Başkanlığının merkez ve taşra teşkilatında müdür kadrolarında görev yapanlar her hal ve takdirde vergi inceleme yetkisine haizdir.

c) Vergi İnceleme Gerekçeleri

ü Risk Analizi,

ü Özel Kişi ve Kurumlar ile Kamu Kurum ve Kuruluşlarının (Savcılık, Vergi Daireleri, SPK, BDDK, EPDK, vb.) İhbar ve Şikâyetleri, (İhbar ve İnceleme Talepleri Değerlendirme Komisyonları)

ü Yapılan İnceleme Kapsamında, Vergi Müfettişinin Görevlendirme Talepleri,

ü Görevlendirmeli Görüş ve Öneri Raporu, (Sektörel bazlı, Husus bazlı, vb.)

ü Görevlendirmesiz Görüş ve Öneri Raporu, (Vergi Müfettişleri tarafından re’sen düzenlenen)

ü Sektörel İnceleme,

ü Genel İnceleme,

      ç) Vergi İnceleme Türleri

31 Ekim 2011 tarihinde 28101 sayılı Resmi Gazete yayımlanan Vergi İncelemelerinde Uyulacak Usul ve Esaslar uyarınca vergi incelemeleri “tam inceleme” ve “sınırlı inceleme” olmak üzere ikiye ayrılır.

Tam İnceleme: Bir mükellef hakkında, bir veya birden fazla vergi türü itibarıyla bir veya daha fazla vergilendirme dönemine ilişkin her türlü iş ve işlemlerinin bütün matrah unsurlarını içerecek şekilde, yapılan vergi incelemeleridir.

Sınırlı inceleme: Tam inceleme dışında kalan vergi incelemeleridir.

f)       Vergi İncelemelerinde Süre

İncelemeye başlanıldığı tarihten itibaren, tam inceleme yapılması halinde en fazla bir yıl, sınırlı inceleme yapılması halinde ise en fazla altı ay içinde incelemenin bitirilmesi esastır. Belirtilen süreler içerisinde incelemenin bitirilemeyeceğinin anlaşılması halinde, vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlar, gerekçeli bir yazı ile bağlı oldukları birimden, inceleme süresinin bitiminden en geç on gün önce, ek süre talep edebilirler. Ek süre talebi ilgili birim tarafından değerlendirildikten sonra altı ayı geçmemek üzere ek süre verilebilir. Bu durumda, incelemenin bitirilememe nedeni ilgili birim tarafından nezdinde inceleme yapılana yazılı olarak bildirilir.

g)      Vergi İncelemesinde Mükellef Türleri

Vergi İncelemelerinde Uyulacak Usul ve Esaslar uyarınca vergi incelemesi açısından vergi mükellefleri "büyük ölçekli mükellefler" ve "küçük ve orta ölçekli mükellefler" şeklinde iki gruba ayrılmıştır.

h)     Vergi İncelemelerinde Uyulacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik Kapsamındaki Diğer Hususlar

Yönetmelik kapsamında, Vergi incelemelerinin yürütülmesi, Vergi İncelemelerinde Uyulacak Temel İlkeler, Vergi İnceleme Görevinin Verilmesi, İşe Başlama ve İncelemeye Hazırlık, İnceleme Dosyası, İncelemeye Başlama, Kimlik İbrazı, İncelemeye Başlama Tutanağının Muhteviyatı, Defter ve Belgelerin Alınması, İncelemenin Yapılacağı Yer, Çalışma Saatleri, İnceleme Tutanaklarında Yer Alacak Unsurlar ve Raporların Mevzuata Uygun olması gibi konular da düzenlenmiştir.

III. SINIRLI İNCELEME KAPSAMINDA USUL İNCELEMELERİ

Vergi İnceleme elemanları vergi incelemelerinde vergi matrahını doğuran işlem ve olayların doğruluğu ile kayıt ve belgelerin Vergi Usul Kanunu açısından usul ve esasların uygunluğunu incelemektedirler.

Maliye Bakanlığı son dönemlerde vergi müfettiş yardımcılarının eğitilmesi amacıyla vergi müfettiş yardımcılarına sınırlı inceleme kapsamında usul incelemeleri yaptırmaktadır. Usul incelemeleri Vergi Usul Kanunu göre defter kayıt zamanı, tahsilât ve ödeme tevsikleri ve defter tasdik zamanları gibi hususları içermekteyken, son dönemlerde bu kapsamda yapılan incelemeler aşağıdaki hususları da kapsayacak şekilde genişletilmiştir.  

1-Vergi Usul Kanunu uyarınca 8.000,00.-TL üzerindeki tahsilât ve ödemelerini banka, benzeri finans kurumları veya posta idareleri aracı kılınarak yapılmasına yönelik düzenlemelere uyulup uyulmadığı,

2- Kanunen kabul edilmeyen giderlerinin doğru bir şeklide hesaplanarak Kurumlar Vergisi Beyannamesinde kazanca ilave edilip edilmediği,

3-Dönem sonunda işletme stoklarında yer alan hammadde, yarı mamul, mamul, ticari malların Vergi Usul Kanununun hükümlerine uygun olarak değerlenip değerlenmediği,

4- Dövizli işlemlerle ilgili olarak ortaya çıkan kur farklarının VUK’ un hükümlerine uygun olarak değerlenip değerlenmediği ile dönem içerisinde ve dönem sonunda oluşan kur farkı gelir ve giderlerinin ilgili dönem kazancına intikal ettirilip ettirilmediği,

5-Alacak ve borç senetlerine ilişkin hesaplanan reeskont tutarlarının VUK’ un ilgili hükümlerine uygun olarak doğru bir şekilde hesaplanıp hesaplanmadığı, gelir ve giderlerinin ilgili dönem kazancına intikal ettirilip ettirilmediği,

6-İşletmelerin dönem sonu işlemleri ile Kurumlar Vergisi Beyannamesi ve mali tablolarının uyumlu olup olmadığı,

7-Dönem sonunda işletmede mevcut Atik’lerin (Maddi ve maddi olmayan duran varlıkların) değerlerinin ve gider yazılan amortisman ve tükenme paylarının Vergi Usul Kanununun hükümlerine uygun doğru bir şekilde hesaplanıp hesaplanmadığı,

8-Kurumlar Vergisi Beyannamesinde yer alan indirim ve istisnaların 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu ile ilgili diğer mevzuatlara uygun olup olmadığı,

9-Dönem içerisinde elden çıkarılan Atik’lerin (Maddi ve maddi olmayan duran varlıklar) ilişkin olarak elde edilen kar veya zararın doğru bir şekilde Vergi Usul Kanununun hükümlerine uygun doğru bir şekilde hesaplanıp hesaplanmadığı ve dönem kazancına intikal ettirilip ettirilmediği,

IV. SONUÇ

Sonuç olarak,  Vergi Denetim Kurulu kurulduğu günden bu güne ciddi bir örgütlenme ve yapılanma içerisindedir. Bu kapsamda her yıl yüzlerce yeni vergi inceleme elemanlarını bünyesine katmakta ve ciddi bir eğitim sürecinden geçirmektedir. Maliye Bakanlığı bu eğitim süreci içerisinde yeni göreve başlayan vergi inceleme elemanlarının saha tecrübesi kazanması amacıyla sınırlı inceleme kapsamında usul incelemeleri yaptırmaktadır. Son dönemde yapılan usul incelemelerinin kapsamının ise yukarıda yer verilen hususları içererek ve  vergi matrahını oluşturan unsurları da kapsayacak şekilde genişletildiği görülmektedir. Bu nedenle usul incelemesine tabi tutulan mükelleflerin bu hususlara da dikkat etmelerini tavsiye ederiz…

Makalenin Sözü ;“En büyük düşmanınız: kendi algınız, kendi cehaletiniz ve kendi egonuzdur.” N.Soseki

Hoşça Kalın…

İsmail TEKBAŞ

KAYNAKÇA

Makalemize katkılarından dolayı Eski Vergi Müfettişi Vakkas KUMLUCA’ya teşekkür ederiz…

Prof. Dr. Selahattin TUNCER Vergi İnceleme Ve Denetimi İle İlgili Dört Yönetmelik,

Caner Bakır Maliye Bürokrasisinde Örgütsel Değişim ve Vergi Denetim Kurulu Başkanlığının Kurulması,

Vergi Denetim Kurulu 2014 Yılı Faaliyet Raporu,

Vergi Müfettişi Adem Bilgili Vergi İncelemelerinde Kullanılan Yöntemler ve Vergi Denetimde Güncel Gelişmeler,

Vergi İncelemelerinde Uyulacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik, Vergi Denetim Kurulu Yönetmeliği, Rapor Değerlendirme Komisyonlarının Oluşturulması ile Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliği,Tarhiyat Öncesi Uzlaşma Yönetmelikleri,