VERGİ USUL KANUNU MU GÜÇLÜ YOKSA TÜRK TİCARET KANUNU MU?

-
Giriş   
İnsan kalemine küser mi? Bilinmez, ama kalemi elime almayalı uzun zaman oldu. Hâlbuki ne de çok severdim yazı aralarına sıkıştırılan devrik ve absürt cümleleri. Neyse, konuyu çok uzatmadan yıllar sonra karşılaştığımız dosta merhaba deyip yazımızın konusuna geçelim.
Yazımızın konusu  “Maddi Duran Varlıklarda Yeniden Değerleme İşlemi”. Aslında çok tartışılan bir konu bu… Bir taraftan uzun yıllar önce alınmış “Maddi Duran Varlıklar”ın gerçek değerinin çok altında, şirket bilançolarında gösterilmek zorunda kalınırken; diğer taraftan güçlü bir bilanço yapısına sahip olmak isteyen şirketler, “Maddi Duran Varlıklar”ının nasıl güncel değerleri ile kayıt altına alabilecekleri konusunda çözüm aramaktadırlar.   
İşte bu noktada farklı uygulamalar nedeni ile sık sık karşı karşıya gelen Vergi Usul Kanunu ve Türk Ticaret Kanunu yine bir kez daha karşı karşıya gelmektedir.
Yazımızda yeniden değerleme işleminin nasıl yapılacağından veya muhasebe kayıtlarının nasıl olduğundan daha çok,  Vergi Usul Kanunu ve Türk Ticaret Kanunu açısından Maddi Duran Varlıklarının değerlemesinin mümkün olup olmadığından bahsedeceğiz. 
Öncelikle şunu söyleyelim; Vergi Usul Kanunu’na göre yeniden değerleme işlemi yoktur. 5024 sayılı Kanun’la getirilen ve VUK’un mükerrer 298′inci maddesinde yer alan enflasyon düzeltmesi işlemi ile yeniden değerleme müessesesi kaldırılmıştır. VUK’un mükerrer 298′inci maddesinde yer alan şartlara haiz işletmeler, enflasyon düzeltmesi haricinde başka bir değerleme işlemi yapamayacaklardır.1
Konu ile ilgili mukteza başvurularında da Gelir İdaresi Başkanlığı’nın görüşü aynıdır. (İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığının 19.08.2011 ve 1358 Sayılı özelge)  
Ancak idare Asliye Ticaret Mahkemesi veya gayrimenkul değerleme şirketlerince değerleri yeniden tespit edilen Maddi Duran Varlıkların ortaya çıkan farkların bilanço dipnotlarında sadece bilgi amaçlı gösterilebilineceğini belirtmiştir.
Şimdi konuyu Türk Ticaret Kanunu açısından inceleyelim. Şirket varlıklarına ilişkin değerleme ilkeleri 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 78 ile 80’inci maddeleri uyarınca düzenlenmiştir:
Madde 79 : “Duran ve dönen varlıklar Türkiye Muhasebe Standartları uyarınca bu standartlarda gösterilen ölçülere göre değerlenir. Borçlar ve diğer kalemler için de aynı standartlar uygulanır.
Madde 80 : “Değerlemede uygulanacak değerlerin belirlenmesi, tanımları, kapsamları, uygulanacak kalemlerin gösterilmesi ve değişiklikler Türkiye Muhasebe Standartlarına tabidir.”
Sonuç itibariyle Türk Ticaret Kanununa istinaden Maddi Duran Varlıklar, Türkiye Muhasebe Standartlarının 16. Maddesine (KGK TMS/TFRS 2013 Seti Güncel Hali) istinaden yeniden değerlemeye tabi tutulabilir. Türk Ticaret Kanununa göre esas olan “Gerçeğe uygun değer” yöntemidir.
Ancak Türkiye Muhasebe Standartlarını “Bağımsız Denetime Tâbi Şirketler” uygulayabilir. Bağımsız denetime tâbi olacak şirketler de “2012/4213 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı” ile belirlenmiştir.
Şimdi hepimizin aklında oluşan o önemli soru; “Bağımsız denetime tâbi değiliz, ancak Maddi Duran Varlıklarımızı yeniden değerlemeye tabi tutmak istiyoruz veya “Maddi Duran Varlıkları” yeniden değerlemeye tâbi tuttuk ve daha da ileri giderek yeniden değerlemeden aldığımız güç ile değerleme sonrası oluşan 522 Hesaptaki “Maddi Duran Varlıklar Yeniden Değerleme Artışları”nı sermayeye ilave ettik. İncelemede bir ceza ile karşılaşır mıyız?”
Aslında bu sorunun cevabı başka bir yazının konusu oluşturacak kadar uzun. Ancak size bu konu ile ilgili kısa bilgiler verebiliriz.
- Gelir İdaresi Başkanlığının vermiş olduğu (19.08.2011 ve 1358 Sayılı) özelgeye de istinaden önceliğiniz Maddi Duran Varlıklarının değerleme işlemlerini kayıtlar yerine bilanço dipnotlarında göstermeniz olmalıdır. Bu, Vergi Usul Kanunu açısından daha doğru bir karar olacaktır.
- Maddi Duran Varlıklarınızı yeniden değerlemeye tabi tuttuğunuzu ve değerleme ile ilgili kayıtları defterinize yansıttığınızı varsayalım. Bu gibi durumda idare size, Gelir Vergisi Kanununun 38’inci maddesine (Bilanço esasına göre ticari kazanç, teşebbüsteki öz sermayenin hesap dönemi sonunda ve başındaki değerleri arasındaki müspet farktır,) istinaden bu tutarın vergiye konu olacağını belirteceklerdir. Diğer taraftan Vergi Usul Kanununa göre var olmayan bir konu nasıl olur da matrah konusu oluşturur, orası da ayrı bir konudur.
- Kesinlikle yeniden değerlenmiş tutarlar üzerinden ayırdığınız amortismanı gider olarak yazmayınız. Amortisman için yine V.U.K. hükümlerini uygulayınız. Aksi halde inceleme aşamasında ciddi cezayi müeyyidelerle karşı karşıya kalabilirsiniz.
- Yeniden değerleme sonrası ortaya çıkan değerleme farklarını sermayeye ilave etmeniz durumunda yine kanunlardaki farklı uygulamalar nedeniyle hukuki açıdan ciddi sıkıntılar yaşayabilirsiniz. Bu durumdan “Yönetim Kurulu” varsa denetçiniz ve olumlu raporu hazırlayan YMM ve SMMM’de sorumludur.
Sonuç
Bizce konunun kanunlar açısından çok sosyal yönü daha önemlidir. Uzun yıllar önce satın alınan Maddi Duran Varlıkların günümüzde küçük bir tutar ile bilançoda gözükmesi, şirketleri hem kurumsallık açısından, hem de finans kurumları karşısında zor durumda bırakmaktadır.
Diğer taraftan bağımsız denetime tâbi şirketlerin bu uygulamadan faydalandığı halde, bağımsız denetime tâbi olmayan şirketlerin faydalanamaması, arada haksız rekabet doğmasına neden olmaktadır. Uluslararası muhasebe standartlarının Türkiye’de uygulanabilirliği açısında sık sık karşı karşıya gelen ve meslektaşlarımızı iki ayrı yol ayrımında bırakan Türk Ticaret Kanunu ve Vergi Usul Kanunu, bu uygulamada da farklılık  içermektedir.
Bir tarafta 64’üncü maddesinde (01.07.2012 tarih ve  6335/8 değişmeden önceki hali) “Muhasebe Vergi Usul Kanunu’na ve vergi mevzuatına göre tutulmaz,” deyip, gerçeğe uygun değer, şeffaflık ve dürüstlük ilkelerini savunan bir muhasebe sistemi anlayışını benimseyen Türk Ticaret Kanunu, diğer taraftan öncelikli ilkesi vergi matrahlarının aşındırılmaması gerekliliğini savunan bir muhasebe sistemini benimseyen Vergi Usul Kanunu…
Sizce hangisi güçlü, Vergi Usul Kanunu mu, yoksa Türk Ticaret Kanunu mu? Bizce bunu ilerleyen zaman gösterecektir.
Hoşça kalın…  
Gaziantep SMMMO Meslek İçi Eğitim ve Mevzuat Komisyonu Üyesi
SMMM İsmail TEKBAŞ
 1) http://www.erdem-erdem.com/articles/sirketlerde-sermayeye-eklenebilecek-fonlar-ve-duran-varliklarin-yeniden-degerlemesi, Ağustos 2012

Yorumlar

Yorum Gönder

Bu blogdaki popüler yayınlar

GENEL KURUL’A HANGİ FİNANSAL TABLOLAR SUNULACAK?

-
Resim
Giriş                    Daha önceki makalelerimizde uygulamada Vergi Usul Kanun’u ve Türk Ticaret Kanun’unun, sık sık karşı karşıya geldiğini ve meslek mensubunu iki yol ayrımında bıraktığını belirterek bu konuyu eleştirisel bir biçimde değerlendirmiştik.             1956 yılından beri yürürlükte olan, 6762 Sayılı Türk Ticaret Kanunu, Dünya ve Türkiye ekonomisindeki değişimlere yetersiz kaldığı için, uzun mesai ve emeklerin sonucunda 6102 sayılı Türk Ticaret Kanun’u hazırlanarak 01 Temmuz 2012 tarihinde yürürlüğe girdi. Ne yazık ki 6102 sayılı Türk Ticaret Kanun’unun aslına sadık kalınmayarak, yürürlüğe girmesine günler kala tartışma konusu olan bazı maddeler 6335 sayılı kanun ile değiştirildi.             En önemli değişikliklerden biri de Türk Ticaret Kanun’unun 64. maddesinde yapıldı.  Önceki hali ile defter tutma ve kayıt işlemlerinin tamamı, Türkiye Muhasebe Standartlarına göre yapılması zorunlu iken,  6335 sayılı kanunun 8. maddesine istinaden 64. madde  de değiştirilen
Devamı

Bağımsız Denetçilik Sınavı ve Stajı Hakkında Bilinmesi Gerekenler

-
Resim
Bu yazımızda, bağımsız denetçilik sınavı ile ilgili ders notları ve bilgi paylaşımı amacı ile kurmuş olduğumuz “KGK Bağımsız Denetçilik Sınavı Hazırlık Platformu” facebook grubumuz aracığıyla tarafımıza bağımsız denetçilik sınavı ve stajı ( Uygulamalı Mesleki Eğitim-UME )  hakkında en çok sorulan soruları ve bilinmesi gerekenleri sizler için derledik.             Mali Müşavir olabilmek için nice zahmetli ve engebeli yollardan geçen gençler için, bağımsız denetçi olma sürecini de yeni bir engelli parkur olarak adlandırmanın çok da yanlış olmayacağını düşünüyoruz. Tabi bu süreçte parkurdaki engelleri kenarından dolaşarak bitiş çizgisine ulaşanlarda olmadı değil. Biraz manidar olacak ama Dostoyevski Yeraltından Notlar ’da  şöyle der: “İtiraz etmeye kalkışırsan, bağırırlar sana: ‘Nasıl olur efendim! Karşı duramazsınız buna! İki kere ikinin dört ettiği gibi bu da kesindir! Size soracak değil ya doğa! Sizin isteklerinizle, yasalarından hoşlanıp hoşlanmadığınızla ilgilenecek değildi
Devamı

Oldu da bitti maşallah, nazar değmez inşallah!

-
Resim
Bilindiği üzere Ankara 14. İdare Mahkemesi’ne, Türmob Başkanı Prof. Dr. Cemal Yükselen’ in “ seçilme yeterliliğini taşımadığı ” iddiasıyla dava açılmış. Mahkeme 2017/881 esas nolu kararı ile Yükselen’ in yönetim kurulu başkanı seçilebilmesi için kanunen aranan  “ en az beş yıl süreyle yeminli mali müşavirlik yapmış olma ” şartını taşımadığına hükmederek, yürütmenin durdurulmasına karar vermişti. Karar üzerine TÜRMOB tarafından  “çevir kazı yanmasın, aman kimseler uyanmasın!”  tadında bir açıklama geldi. Türmob’tan  yapılan açıklamada;   “Ankara 14. İdare Mahkemesince verilen yürütmeyi durdurma kararı sadece Yönetim Kurulunun görev dağılımı ile ilgili olup, bu karar sonucu Yönetim Kurulu üyeliğinden düşürülme gibi bir durum söz konusu değildir”  denilerek, karara itiraz edileceği bildirildiyse de çoktan “ yanık kokusu tüm mesleki camiayı sarmıştı.” Devamında skandal Türmob Genel Sekreteri  Yahya Arıkan’ın         “  Mücadele arkadaşım Prof. Dr. Cemal Yükselen ve Masis Yontan hukuks
Devamı

Dijital Çağda Muhasebe Mesleğinin Yeniden Tasarımı: Mali Mühendislik-Accounting Engineering

-
Resim
Değerli meslektaşlarım, hızla değişim gösteren teknolojik, ekonomik ve düşünce alanındaki koşul ve ihtiyaçlar, meslekleri değişen dünya düzenine uygun değişim yapmaya zorlamakta ve meslek örgütlerini yeni yaklaşım modelleri aramaya yöneltmektedir. Bilginin üretiminde en önemli unsurların başında da kuşkusuz muhasebe mesleği gelmektedir. Teknolojik gelişmeler ve değişen koşullar neticesinde muhasebe mesleği ve sistemleri de değişmektedir. Bugünlerde kâğıt ve kalem ile manuel muhasebe yapanı bulmak gerçekten zordur. Muhasebeciler, bilgi teknolojisinin muhasebe sektöründe yaptığı ilerlemeler nedeniyle yeni beceriler kazanmaya yönelmektedirler. Kâtiplikle başlayan muhasebe mesleği son on yılda teknolojik gelişimler neticesinde e-beyanname, e-defter, e-fatura, yeni nesil yazarkasa ve hazır beyan sistemi gibi kavramlar ile tanışmıştır. 21. yüzyılda muhasebe mesleğinin bugünkünden daha etkin bir konumda olması için, muhasebe mesleğinin dijitalleşme ve e-dönüşüm sürecinde yaşayacağı teknoloji
Devamı

Mali Müşavirlik Mesleğinin Geleceği Tehlikede Mi?

-
Resim
I.GİRİŞ Sevgili meslektaşlarım, 21.yy dünyasına baktığımızda yaşanan teknolojik gelişmeler hayatımızın her alanında ve her noktasında kendisini tamamıyla hissettirir durumdadır. Yaşanan her teknolojik gelişme bireyleri ve toplumları etkilediği gibi meslekleri de etkilemekte ve değişimlere ayak uydurmaya sürüklemektedir. En son  “kâhin ekonomist” olarak tanınan dünyaca ünlü ekonomist Nouriel Roubini, dünyada üçüncü sanayi devrimiyle birlikte birçok mesleğin gerekliliğinin ortadan kalkacağını belirtmiştir.  Yine The Economist dergisi önümüzdeki 20 yıl içinde ‘bilgisayarlaşmanın’ hangi mesleklerin sonunu getireceği yönünde bir çalışma yayımlamıştır. Ne yazık ki ; her iki araştırma sonucunda da muhasebe mesleği teknolojik gelişmeler sonucunda gerekliliği ortan kalkacak meslekler arasında üst sıralarda yer almaktadır.             Bu yazımızda, Gelir İdaresi Başkanlığının bilişim ve otomasyon sistemleri alanında yapmış olduğu yatırımların, mali müşavirlik mesleğinin geleceğine yöneli
Devamı

Meslektaşın Yeni Çilesi; BERAT

-
Resim
Meslektaşın Yeni Çilesi;   Yasal Dayanağı Tartışılan “Berat”              Sevgili meslektaşlarım, aslında bu haftaki yazımızın konusu mali müşavirlerin sosyalleşmelerini ve entelektüel gelişimlerini sağlayacakları , mesleki kavramlara boğulmadan toplum ile etkileşim kurabilecekleri “Muhasebe Kültür Merkezleri” idi. Ancak meslektaş adına çileye dönüşen,  karşıt inceleme tutanağında ve teyit/bilgi yazılarında berat bilgi istemlerini tekrardan değerlendirmek istedik. Nedeni ise bu uygulamanın yasal dayanağının tartışmalı olması ve uygulamada yaşanan sorunlar adına 24/03/2017 tarihinde İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı’nın yapmış olduğu yeni açıklamalardır.             Bildiğiniz üzere daha önce kaleme almış olduğumuz   “Nur Topu Gibi Bir Angarya Daha” başlıklı yazımızda, karşıt inceleme tutanağında ve teyit/bilgi yazılarında berat bilgi istemleri ile ilgili; 1-       Mükellefler tarafından Gelir İdaresi Başkanlığı sistemine yüklenmesine rağmen e-Defter berat bilgilerinin tekr
Devamı

BAĞIMSIZ DENETÇİNİN BAĞIMSIZLIĞI TEHLİKE ALTINDA

-
Resim
I.GİRİŞ           Sizce bir bağımsız denetçi borsada işlem gören müşteri hisse senetlerini satın alabilir mi? Yazımızın başında sorumuzu hemen cevaplayalım. Evet, bağımsız denetçiler borsada işlem gören müşteri hisse senetlerini satın alabilirler. Bunu engelleyen hiçbir yasal düzenleme yoktur. Yazımızın temel amacı, Sermaye Piyasası Kurulu ve Kamu Gözetim Kurumunun, bağımsız denetçinin bağımsızlığını ortadan kaldıran durumları net olarak belirlememesinden kaynaklanabilecek sorunlara dikkat çekmektir.   II. DÜNYADAKİ BAĞIMSIZ DENETİM SKANDALLARI           Amerika Birleşik Devletleri ve dünya ekonomisini etkileyen finansal kriz ve skandalların en önemli figüranları hep bağımsız denetim şirketleri olmuştur. Amerika Birleşik Devletleri’nin en büyük yedinci şirketi olan Enron’un iflas süreci bunların içerisinde en meşhur olanıdır ve genellikle herkes tarafından bilinmektedir. Yine Worldcom, Parmalat gibi şirketlerde yaşanan muhasebe ve denetim skandallarının baş sorumluları ola
Devamı

TÜRKİYE EKONOMİSİ MALİ AFLARA BAĞIMLI MI?

-
Resim
          I.GİRİŞ Bu yazı ellerinde mükelleflere ait fatura ve evraklar ile kilometrelerce yol yürüyen muhasebeci çıraklarına ithafen yazılmıştır. 03 Haziran 2014 tarihinde Türkiye Şoförler ve Otomobilciler Federasyonu’nun 30. Genel Kurulu’na katılan Sayın Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın vergi yapılandırılması ile ilgili açıklaması haber bültenleri tarafından kamuoyu ile “Cumhuriyet tarihinin en büyük mali ve vergi affı yolda”  söylemi ile paylaşıldı. 02 Haziran 2014 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisini’ne, Adalet ve Kalkınma Partisi milletvekilleri tarafından sunulan    “ Bazı Kamu Alacaklarının Yeniden Yapılandırılması ile Bazı Kanunlar ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi” Plan Bütçe Komisyonu’nda uzun zamandır beklenen torba kanun ile birleştirilerek görüşülmeye başlandı. Bu yazıda ; “ af ve yapılandırma kavramları çelişkisi, dünyadaki vergi afları,  Türkiye’de vergi afları ve Türkiye ekonomisi üzerindeki etkisi ve beklen
Devamı